مقدمه ای بر برنامه ریزی آموزشی و درسی/از محمود مشکی ماجلان

v      فصل اول :

 برنامه ریزی آموزشی و درسی ( مفاهیم و نظریات )

 از مقدمه ای بر برنامه ریزی آموزشی و درسی تالیف دکتر علی تقی پور ظهر

• امروز باوجودی که برنامه ریزی توسعه آموزش و پرورش در کشورهای در حال توسعه بهبود یافته ملاحظه می شود به جای دگرگونی های اساسی در آموزش و پرورش تنها از گسترش کمی                                     برخوداراست ( 12).
• مشکل عدم جذب فارغ التحصیلان و ترک تحصیل کنندگان در بازار کار ، عدم کارایی خارجی نظام      آموزش و پرورش است . (13)
• الگوی سازمان یافته طرح ( مالی ) آموزش و پرورشی مدارس برنامه درسی نامیده می شود . (15)
• توصیف کامل برنامه ریزی درسی شامل 3 جزء است 1- موضوع آموزشی یا محتوا ( آنچه آموحته   می شود ) 2- روش آموزش ( چگونگی تدریس و یادگیری ) 3- ترغیب زمانی آموزش موضوع یا محتوا (15)
• طبقه بندی علوم :

1) دروسی که ماهیت عقلانی و نظری دارند .مانند ادبیات ، ریاضی ، علوم طبیعی تاریخ و جعرافیا

2)   دروسی که ماهیت عملی دارند : حرفه وفن

3)   دروس عقلانی و عملی : مانند حقوق طب و الهیات .

4) دروسی که در هیچ یک از طبقه بندی فوق قرار ندارند ( نه نظری و نه عملی ) ، دروسی برای رشد و جهت گیری شخصی توصیف می شوند. دروسی مانند بهداشت روانی ، تربیت بدنی   (15)

• برنامه درسی تنها در جوامع پیشرفته و نسبتاً آزاد در جوامعی که فرصت های قابل ملاحظه ای برای تحصیل وجود دارد « مساله » است . زیرانتخاب باید میان امکانات متعدد متفاوت صورت گیرد در تمدن  جدید ، میراث فرهنگی معیار محدود ندارد . در نتیجه موضوع و محتوا نیز به طور نسبی ثابت نیستند . (17)
• برنامه درسی به طور ضروری یک مساله اقتصادی هم است و متاسفانه ظرفیت موجود انسانی برای یادگیری محدود است که یک فرد نمی تواند همه مهارت ها و دانش موجود را یاد گیرد. زندگی خیلی کوتاه است فراموشی هم آن را کوتاه تر می کند . ( 18)
• برنامه درسی ، وسیله ای برای رسیدن به آرمان ها تحقق هدف ها و انجام دادن مقاصد تربیتی است . (18)
• یکی از نقش های مهم فلسفه آموزش و پرورش ایجاد عکس العمل روی برنامه درسی به منظور روشن ساختن ارزش ها و مقاصد تربیتی است . که در پشت سر برنامه پیشنهادی نهفته است .(18)
• در جریان تصمیم گیری در مورد آنچه باید آموخته شود . یک برنامه درسی باید نحوه ی تدریس برنامه درسی را در نظر بگیرد .(22)
• ارزش هر برنامه درسی در تدریس موثر آن است . (22)

مفهوم برنامه درسی : طراحی و نقشه کشیدن برای نیل به هدف ها را برنامه ریزی می گویند . (25)

• برنامه ریزی عبارتست از طرح تدابیری که بتوان به احسن وجه از منابع موجود برای نیل به اهداف مطلوب استفاده کرد ( راسخ ، شاپور ) (23)
• برنامه ریزی فعالیت مستمری است که نه تنها به مقصد بلکه به روش وصول به آن ( مقصد ) تعیین بهترین مسیر نیز توجه دارد . « مومنر ، فیلپ » 26
•  برنامه ریزی فراگردی مداوم ، حساب شده و منطقی ، جهت داور و رنگر ، به منظور هدایت و ارشاد    فعالیت های جمعی برای رسیدن به هدف هایی مطلوب ( موضوعات ، یحیی فیوضات ) 26
• کار برنامه ریزی در دیدگاه یان تین بر گن به ترتیب شامل 1- پیش بینی و آینده نگری 2- مشخص کردن هدف ها و یاد دادن محتوا به هدف ها است 3- هماهنگی میان ابزارها و وسایل مختلف اجرای سیاست    است .( ترتیب مهم است ) 26
• برنامه : برنامه که معمولاً حاصل فرایند برنامه ریزی است . مدرک یا سندی است شامل مجموعه ای از ارقام مربوط به هم که مطلوب ترین توسعه را در طول یک دوره تعیین در آینده را پیش بینی می کند . (57)
• برنامه سندی است رسمی که به عنوان مرجع برای انجام دادن کارها و ارزشیابی فعالیت های انجام شده ، در یک گروه معین از زمان مورد استفاده قرارمی گیرد.
• هدف برنامه ریزی آموزش و پرورش گسترش کمی و کیفی آموزش و پرورش در طول یک دوره                        معین در آینده است . (27)
• برنامه ریزی به عنوان یک نظام شامل اجزای درون دادInput ، فرایند یا گردش کارprocess ، برون دادoutput و باز خوردFeedack است .
• برنامه درسی یک نظام نیست ممکن است آن را به عنوان « برون داد » برای نظام برنامه ریزی درون  داد برای نظام آموزشی تلقی کرد .28
• به نظر برنامه ریزان ، برنامه ریزی فی نفسه هدف نیست ، بلکه وسیله ای برای رسیدن به هدف است .28
• مقصود اصلی برنامه ریزی رسیدن به هدف هاست همچنین غرض از برنامه ریزی اصلاح و بهبود مدیریت آموزشی و رویه های پاسخگویی و حساب پس دهی در آموزش و پرورش است .
• 
  خرد نظام های برنامه ریزی آموزش و پرورش عقلانی (29)
• نظام عقلانی دارای 3 خرده نظام است نام ببرید؟
• نظام ( سیستم ) را می توان هئیتی از اجزا و عناصر وابسته به هم فیزیک یا مفهومی تعریف کرد. (30)

( اجزای فیزیکی -  سخت افزار و اجزای مفهومی – نرم افزار )

• تحلیل : عمل بررسی یا بازبینی است به معنی جدا کردن اجزا ی هر چیزی به اجزای و یا عناصر تشکیل دهنده اش است . (30)
• بررسی عقلانی نظام آموزش و پرورش برای اصلاح و بهبود آموزش و پرورش است .
• هسته ی مرکزی برنامه های آموزش و پرورش بودجه نیست بلکه برنامه های درسی است و برنامه ریزی آموزش و پرورش یک اصلاح چتری است . (32)
• فنون برنامه ریزی آموزش و پرورش با نگرش سیستمی : 1- نظریه ی تصمیم گیری کلاسیک 2- تجریه و تحلیل هزینه- اثر بخش 3- پیش بینی 4- شبه سازی 4- برنامه ریزی خطی (33)
• نظریه ی تصمیم گیری آمار کلاسیک قدیمی ترین روشی است که به طوروسیعی در فنون ارزشیابی مورد استفاده قرار گیرد از این نظریه در سنجش سودمندی برنامه ها و اندازه گیری اثر بخش آن استفاده می شود و همچنین از برنامه ریزی آموزش و پرورش انتظار می رود روند جمعیت یاد گیرنده را برای بدست آوردن اطلاعات بیشتر درباره نیازهای مکانی تغییرات پرسنلی و سایر نیازهای هزینه ای در آینده را به طور منظم پیشنهاد نماید . (34)
•  منخنی لاجتیکLogistics الگوی معمولی است که بیشتر اوقات روند نیازهای بکار می رود. (34)
• الگوی نسبت بازماندگیsurvivaLRatioteehnique یکی دیگر از الگوهای ریاضی که برای پیش بینی              روند جمعیتی یادگیرندگان کار برد بیشتری دارد . (34)
• تحلیل هزینه برنامه : از نقطه نظر عقلاتی ، از اهمیت کمتری برخودار است ، روش نسبتاً پیچیده ای که در برای تعیین هزینه اجزا برنامه بکار می رود. مثال ) در صدی از کل بودجه اختصاص برای درس جبر  بر آورده شود . (35)
• برنامه ریزی آموزش و پرورش به طور سیستمی شامل 4 مرحله : 1- تشخیص هدف 2- تجریه و تحلیل منابع ( مالی – فیزیکی ) 3- پیش بینی اولویت ها 4-طرح فیزیکی ( طرح ها و پروژه های دقیق    عملی و قابل اجرا ) (36)
• فرایند برنامه ریزی آموزشی با نگرش سیستمی ورودی ( درون داد) : الف ) تعیین و تعریف مسایل جاری و آتی ب) پیش بینی شرایط آینده بر اساس مسایل قابل مشخص ج) تشخیص متغیرها د) تعیین هدفهای کلی و عینی   (38)

 2- تبدیل هدف ها :

3- خروجی :

• برنامه درسی در گذشته ، مطالب مناسب های درسی که به وسیله ی معلم تدریس و به وسیله ی دانش آموز حفظ می شد . (40)
• برنامه درسی امروز ، وسیع تر از تهیه و تدوین مطالب درسی است و عبارتست از پیش بینی کلیه      فعالیت هایی است که دانش آموز تحت رهبری و هدایت معلم در مدرسه ( و گاهی خارج از آن ) برای رسیدن به هدف های تعیین باید انجام دهد . (40)
• منظور از برنامه ریزی درسی ؟ پیش بینی و تهیه مجموعه فرصت های یادگیری برای جمعیتی مشخص به منظور نیل به آرمان ها و هدف های آموزش و پرورش است که معمولاً در مدرسه انجام می گیرد. (45)

شیوه سیستمی در حل مساله	توصیف کننده برنامه ریزی سیمی
تعریف مساله یا خرده مساله	ورودی
جمع آوری اطلاعات	ورودی
تجریه و تحلیل خرد مساله	ورودی
طرح راه حل یا شبیه سازی	تبدیل ( به عمل )
ارزشیابی راه حل	تبدیل
آیا حل علمی است ؟ ( آزمون )	تبدیل
تکمیل راه حل ( نحوه اجرا )	خروجی
اجرا ( عمل کردن )	خروجی
مسایل جدید ؟ راه حل اصلی	خروجی

•  نظریه های مربوط به برنامه درسی :

1- نظریه ای که بر مواد و موضوع درسی که باید تدریس شوند تاکید می کند . (42)

2- نظریه ای که بر برنامه ی درسی تابعی تاکید می کند .( برنامه درسی جدید )

3-   نظریه ای که بر برنامه ی را به صورت یک نظام در نظر می گیرد.

•  نظریه ای که بر موارد موضوع درسی که باید تدریس شود تاکید دارد : در این دیدگاه باید از اصول مربوط به انتخاب تعیین ماده درسی معین و خاص برای کلاس های معین ، ترتیب و توالی موضوع و محتوا درسی پیروی کرد .شامل مراحل : 1-استفاده از نظریات اصحاب تخصص برای تعیین موضوع مورد تدریس     2-استفاده از ملاک ها و معیارهایی ( از نظر مشکلی و آسانی ، ترتیب و توالی و ... )برای انتخاب موارد   درسی برای جمعیت معین ( گروه ، کلاس ، غیره ) 3- طراحی و اجرای روش های مناسب برای تسلط یاد گیرندگان به مواد درسی انتخاب شده (42)
• نظریه ای که برنامه درسی تابعی تاکید می کند : طرفداران آموزش و پرورش پیشرفته بر این عقیده اند که باید برنامه های درسی مناسب تر و کار آمد تر از برنامه های درسی تهیه گردد آنها کار برنامه ریز را : الف ) تعیین هدف هایی عینی ، اساسی ، مقاصد اصلی اصلی برنامه های درسی ب) انتخاب فعالیت ها ، مواد آموزش ، انتخاب محتوا ، کتب ، تمرین ها ، عناوین برای بحث های  آزاد فعالیت های دستی و بدنی و طرح های بهداشتی و تفریحی ج) مشخص کردن موثرترین سازمان مواد درسی و تعیین آنها بر حسب کلاسها به                                             صورت تدریجی  (43) 
• در مفهوم برنامه درسی به صورت یک نظام ، دانش آموزان به عنوان درون داد ، برنامه درسی ، گردش کار یا فرایند و فارغ التحصیلان ، ترک تحصیل کرده ها به عنوان برون داد هستند (sagLor8ALexander)44
• هدف های آموزش و پرورش در 4 گروه هدف کلی است هدفهای مربوط به : 1) رشد شخصی 2) روابط انسانی 3) یادگیری دائمی 4) کسب تخصص   (44) 
• هدف های کلی خرده هدف هایی دارد که هر کدام یک حیطه یا حوزه برنامه درسی است .
• هدف کلی « رشد مشخص و خویشتن بایی »

خرده هدف ها : الف ) شخص بتواند مسایل شخصی خود را حل کند. ب) بتواند با محیط خود سازگار         شود ج) مفهوم مثبتی از « خویشین » خویش داشته باشد . ت) بتواند توانایی های بالقوه خود را               شکوفا سازد . (46) 

• تدارک فرصت های یادگیری مهارتهای اساسی برقرار کردن ارتباط با دیگران (خواندن – نوشتن و سخن گفتن حل مشکل شمارش و حساب) زیر مجموعه رشد شخصی است . (46) 
• کسب معرفت و مهارت در کاربرد علوم اجتماعی ، ادبیات ، زبان و برقرار کردن روابط متقابل اجتماعی ، مشارکت در گروههای گوناگون و مهارتهای و فرایند های ارزش گذاری زیر مجموعه هدف روابط انسانی است .
• پرورش مهارت های مورد نیاز دانش آموزان برای یادگیری موثر و مداوم در خارج و بعد از مدرسه     از زیر مجموعه هدف کلی« یادگیری دائمی» است . (46) 
• مراحل برنامه ریزی درسی :1- تعیین و تصریح هدف ها 2- تهیه طرح ها و تعیین فعالیت ها3- انتخاب روش ها4- تنظیم برنامه زمانی برای فعالیت ها 5- به مورد اجرا گذاردن یا به مرحله در آوردن طرح ها 6- ارزشیابی از نتایج فعالیت ها و تعیین رسیدن به هدف ها . (47) 
• طراحی حیطه برنامه ها و برنامه های درسی به وسیله ی گروههای مسئول برنامه ریزی درسی برای مدارس صورت می گیرند . (48)  
• تصمیمات درباره ی طرح های برنامه ها با توجه به عوامل سیاسی و اجتماعی اتخاد می شوند . ( جدول صفحه 48 )
• تصمیم درباره ی شیوه های ارزشیابی از پیشرفت یادگیرندگان به وسیله ی معلمان اتخاذ می شود . (48)  
• انواع برنامه ریزی از نظر دامنه ی عمل :

  1- سطح جامع و کلی ( همه هدف ها و حیطه ها )

2- سطح ملی ( مانند برنامه ریزی درسی برای آموزش و پرورش ابتدایی در سطح کشور ) ( متوسطه در سطح کشور )

3- سطح محلی و ناحیه ای ( استان ، شهرستان ) درسی برای سطح مختلف استان اردبیل

4- برنامه ریزی سطح ویژه یا حیطه های معین مانند برنامه درسی تربیت معلم ، دانشگاهی ، تربیت معلم ابتدایی  (50)  

• 
  آلیس میل : « تغییر برنامه درسی عبارتست از توعی تغییر اجتماعی ،تعیین مردم است نه صرفاً تغییر نوشته های روی کاغذ » - (نتیجه ) :    هدف برنامه ها تغییراتی است که در رفتار یادگیرندگان       باید صورت گیرد . (51)  
• کسانی که در برنامه ریزی درسی دخالت دارند عبارتند از:

 1 ) یادگیرندگان

2) معلمان و نویسندگان کتاب های درسی

3) والدین

4) افراد حرفه ای و متخصصان برنامه ریزی و روش های آموزش ، تکنولوژیست آموزشی ، متخصصان  ارزشیابی . (52)   

• در جاهایی که برنامه ریزی متمرکز آنها مستقلی یا سازمان یا تشکیلات مربوطه کار برنامه ریزی انجام می دهد . (52)  
• در چه جوامعی برنامه ریزی به صورت غیرمتمرکز صورت می گیرد؟

v      فصل دوم ( منابع اطلاعات برای برنامه ریزی درسی )

• منابع اصلی اطلاعاتی برای برنامه ریزی درسی : 1- یادگیرندگان 2- جامعه 3- طبیعت و ویژگی فرایند یادگیری 4- معرفت سازمان یافته و دسترس برای آموزش و پرورش  (55)  
•  منابع فرعی برای برنامه ریزی درسی : 1- قوانین ومقررات که مدارس مطابق با آنها ایجاد می شوند و                        عمل می کنند 2- منابع و وسایل مورد لزوم برای اجرای برنامه ها 3- نتایج تحقیقات و نظر مشورتی افراد                     مطلع و حرفه ای معلمان و استادان که در علوم روان شناس و اجتماعی و نظر دارند . (56)  
• برنامه ریزان در مورد یادگیرندگان به دو نوع اطلاعات نیاز دارند .    

 الف) اطلاعات کمی           ب) اطلاعات کیفی (56)  

• برای پیش بینی جمعیت ، و بر آورد تعداد یادگیرندگان به تفکیک پایه های مختلف تحصیلی و ثبت کنندگان جدیداز الگوهای متعدد ریاضی ، ترکیبی ، اقتصادی و ترسیمی می توان استفاده کرد . که از الگوهای پیش بینی هستند. (57)    
• تعداد الگوهای ریاضی برای پیش بینی بسیارند که بعضی از آنها مبنای آماری پیچیده ندارند و معمولاً الگوهای « بسته » نامیده می شوند.
• دامنه ی انعطاف متغیرها مربوط در الگوهای « بسته » محدود هستند . متغیرها ثابت و از قبل                      مشخص هست . (57)  
• الگوی کرا و الگوی جانستون از الگوهای بسته هستند .
• فرمول الگوی جانستون « یک الگوی پیش بینی » است .  (58)  
• یکی از الگوهای پیش بینی که برای تعیین منابع انسانی و پرسنل مورد لزوم مفید است و روش تحلیل  داده های سر شماری با استفاده از مشکل های متناسب تحلیل رگرسیون یا منحنی ( توزیع آماری )   است . (58) 
• شش سال مبنایی قرار دادی برای تعیین نرخ بازماندگی برای کلاس اول در نظر گرفته می شود . (60)   
• تعیین نرخ بازماندگی در غیر از پایه اول ؟ از طریق تقسیم تعداد خالص ثبت نام کنندگان جانشین برای هر پایه تحصیلی در سال مورد نظر بر تعداد ثبت نام کنندگان سال قبل برای همان پایه.
• میانگین نرخ بازماندگی برای هر پایه ( در سه سال متوالی ) به عنوان ضریب برای پیش بینی روند تعداد شاگردان معین می شود . جدول (63)   (64)   
• جدول (64) و جدول(65)  توجه شود .
• یکی از روش های پیش بینی که در آن ها شانس انتخاب از میان شقوق مختلف وجود ندارد به وسیله ی هکتور کراHeetor correa است .

  Hectorcorrea,ASurveyoFMathematieaL ModelsinEdueationa                          *

• الگوی کرا را نباید برای مقایسه ی شرایط آموزشی و پرورشی در مکان های متفاوت بکار برد. (68)  
• شیوه های روند یابی : 1- ربح مرکب
• در ربح مرکب بر اساس جمعیت معلوم ، فاصله سالهای مورد پیش بینی ، رشد متوسطه سالانه جمعیت   پیش بینی انجام می گیرد . صورت کلی فرمولAB  =Y
• با استفاده از فرمول « ربح مرکب » t(1+r)P =P می توان تعداد جمعیت را در مواردی که نرخ افزایش در رشد موجود است به طور سریعی پیش بینی کرد .

در فرمول جمعیت مورد پیش بینی =P / P1 جمعیت در شروع دوره / r = نرخ متوسطه افزایش سالانه

T = تعداد سالهای بین شروع دوره و سال مورد پیش بینی یا سال های 2 سر شماری ( مثال های صفحه 69  )

•  اطلاعات کیفی درباره ی یادگیرندگان ( مبانی روان شناختی و برنامه درسی که همان توجه به نیازهای و تدوین برنامه براساس نیازها یادگیرندگان به عنوان اساس کار مد نظراست . )
• ویزگی های رشدی در 3 گروه به ترتیب آورده می شود : اول ) دوره طفولیت و اولی کودکی   دوم ) دوره دوم ( میانی ) کودکی و اوایل سالهای نوجوانی   دوره سوم ) نوجوانی . (72)  
• تعادل تعریف نیاز ها به طور کلی مشکل است . همشیه تعریف و تعبیر  نیازها مساله ساز است .

-         نیاز : عدم تعادل و حرکت به طرف تعادل

-         اختلاف میان شرایط موجود و معیارها و هنجارها و ارزش های اجتماعی است . (74)  

• موضوع و محتوای درسی باید متبی بر تقاضای اجتماعی و برخاسته از آن و در این امر توجه به نیازهای شخص هم باید لحاظ گردد. (74) 
•  بهترین وسیله کسب اطلاعات، بررسی تحقیقات و یافته های روان شناختی تربیتی است که می توان   نیازهای شخص – اجتماعی کودکان و افراد جوان رامشخص نماید .
• طبق نظر هیلدا تابا، برنامه درسی حاصل تصمیماتی است که با توجه به 3 موضوع اساسی اتخاذ می شود .

1-     انتخاب و تنظیم محتوا

2-      انتخاب فعالیت های آموزشی برای یادگیری این محتوا

3-      طرح و نقشه هایی برای بهینه سازی شرایط  برای یادگیری (76)  

• در تحقیق که توسط میلنر (MiLner) انجام گرفته اکثریت قریب به اتفاق طبقه اجتماعی متوسطه و به بالا دارای نمرات بالایی در آزمون خواندن داشتند . (82)  
• طبق تحقیق : اولین نا کامی کودکان طبقه پایین اجتماعی در یادگیری خواندن می باشد . دومین ناکامی کودکان طبقه پایین اجتماعی در یادگیری هوش کلامی می باشد. سومین ناکامی کودکان طبقه پایین اجتماعی در یادگیری درگیری با معلم از نظر یادگیری و مردود می باشد .  (83)   
• خلاصه اصلاعات کیفی درباره یادگیرندگان (83) 

1-     درباره رشد و نمود ویژگی های آنان در مراحل مختلف

2-     درباره نیازهای جسمانی و روانی ( یعنی نیازهای اساسی یادگیرندگان )

3-     درباره ویژگی های اخلاقی ، ارزش ها و نگرش های آنان

4-     درباره فرایند یادگیری ، نظریه ها و قوانین یادگیری ، به یادآوری و فراموشی

5-      درباره چگونگی یادگیری مفاهیم ، تعلیم ارزش ها مهارت ها و امکانات اصلاح رفتار 

v      فصل سوم : اطلاعات درباره جامعه

• مدل تیلور در برنامه ریزی : هدف های عمومی با دانش آموز ، مدرسه ،  اجتماع ، رشته علمی که از 2 فیلتر روان شناس تربیتی / فلسفه تربیتی گذرد تا هدف های دقیق آموزشی تبدیل شود .
• آموزش و پرورش به جامعه و یادگیرنده که این دو تاثیر متقابل دارد ، بستگی دارد . (87)
• نقش و کارکردهای اجتماعی آموزش و پرورش (87)

1)       شرکت در جامعه پذیر کردن کودکان

2)       انتقال فرهنگ

3)       شرکت در آماده کردن اجتماع کودکان برای زندگی بزرگسالی

4)       کمک به حفظ یکپارچگی جامعه

5)       یاری رشد شخص افراد اجتماع

• نظریه های جامعه شناس: فرد جامعه را می سازد ؟ جامعه فرد را می سازد ؟ ( رابطه فرد و جامعه)
• تفاوت جامعه آموزش و پرورش ابتدایی و جوامع صنعتی ؟ در جوامع پیشرفته صنعتی محتوای آموزش بیشتر جنبه عملی دارد . (89)
• ماکس و بر آموزش و پرورش رسمی نوعی نظارت اجتماعی است ؟(93)
• کودکان و جوانان امروزه برای حل مسائل ناشی تسلط فراینده علوم ، خودکاری و تکنولوژی در  زندگی به « خرد» بیشتری نیاز دارند . (93)
• اطلاعات و داده های یاد شده عناصر اصلی برنامه ریزی را تشکیل می دهد .
• اطلاعات بدست آمده درباره یادگیرندگان و جامعه پایه و اساس تعیین هدف های آموزش و پرورش وتعریف هدف های رفتاری را تشکیل می دهد.

v      فصل چهارم : مبانی فلسفی برنامه ریزی

• فلسفه آموزش و پرورش متضمن اصول راهنمایی است که تعیین کننده مفاهیم ارزش های مشخص و مناسب آنها در گزینش هدف ها و وسایل آموزش و پرورش هستند . و همچنین فلسفه آموزش و پرورش متضمن تفکری به شیوه منظم و مرتب درباره آموزش و پرورش است و دیگر اینکه فلسفه آموزش و پرورش  نقش هماهنگ کننده و متحد کننده اولویت های و انتخاب آن چیزهایی که باید آموخته شوند ، دارد . (103)
• مطالعه کلی ارزش ها که شامل اخلاق و زیبا شناسی است ، ارزش شناسی نامیده می شود. (105)
• مطالعه رفتار و کردار آدمی در حوزه ارزش ها ، علم اخلاق نامیده می شود. (106)
• استدلال قیاسی عبارتست از استنتاج موارد جزئی از یک یا چند بیان مقدماتی است . (108)

استقرا : نتیجه ی تعمیم یا پیش بینی است که از امور معین جزئی استنباط می شود .

• سوالات فلسفه آموزش و پرورش به طور اخص عبارتند از : 1- هدف های آموزش و پرورش 2- آموزش و پرورش آمادگی برای زندگی یا خود زندگی ؟ 3- برای چه مقصدی باید موضوعات درسی تدریس شوند . 4- تا چه میزان آموزش و پرورش باید اختصاصی یا عمومی باشد ؟ 5- برای توسعه بیشتر « ذهن » یا « رشد عقلانی » چه باید کرد ؟ 6- چگونه می توان « شهروند خوب » تربیت کرد ؟ 7- آیامحور اصلی آموزش و پرورش تعریف و دانش بشری است یا یادگیرندگان ؟ 8- کدامین مواد درسی در اول و اهمیت اول قرار گیرد ؟ 9- تا چه میزان مقاصد شغلی و حرفه ای آموزش و پرورش باید مورد توجه قرار گیرد . (115)
• برای ایده الیست ها ارزش های مطلق و غیر قابل تغییر هستند تنها فهم انسان از ارزش هاست  که تغییر می یابد. (115)
• در دیدگاه ایده الیست ها معلم به عنوان فرد مسئول برای رشد دادن توانایی موجود در فرد در نظر گرفته می شود ، نه به عنوان کسی که معرفت و دانستی ها را به ذهن او بریزد . (116)
• معلم ایده الیست شخص پرهیزگار و با فضیلت است . (116)
• برنامه درسی ایده الیست ؟  * موضوع های ثابت و اجباری  * تفاوت های فردی مورد توجه  *سازمان موضوع درستی از ساده عینی به ذهنی از ساده به مشکل ، انتراعی و پیشرفته ( سقراط ،، و سوال ها ) * ارزشیابی یادگیرتده ذهنی است نه عینی (118)
• فلسفه رئالیسم  از زمان ارسطو به مدت 20 سال شاگرد افلاطون بود آغاز شد. (118)
• مسئولیت رئالیست این معلم است که تصمیم بگیرد دانش آموزها چه چیزی را باید یاد بگیرند . (120)
• رئالیست ها انتظار دارند همه دانش آموزان با یک روش و در یک زمان یاد بگیرند. (121)
• ارزش شناس رئالیسم از اعتقاد او به دنیای مادی و قانون طبیعی سر چشمه می گیرد.
• رشد قوای ذهنی عقل بخشی از فلسفه ی است که به وسیله  به ویژه رئا لیست ها ی کلا سیک انسان گرا   پیروی می شود .
• رئالیست ها( انسان گرایان کلاسیک) به عنوان عقلیون شناخته می شوند . (122)
• در نظررئالیست ها علوم و ریاضیات از اهمیت بیشتری برخوردار است . (124)
•  موضوع و محتوای درسی رئالیست ها به وسیله اقتدار تعیین می شود از منطق و تربیت قابل پیش بینی پیروی می کنند از شروع و به مشکل و پیچیده پیشرفت می کنند معلم نقشی در تعیین محتوا ندارد .
• ارزشیابی در رئالیست به طور عینی به صورت علمی تر و دقیق تر باید انجام گیرد . (125)
• فکر پراگماتیسم « پیرس »  peiesآورد ویلیام جلمیز WiIIiaM James با بیان دقیق تر و روشن تر به آن اعتبار بخشیندو دیوئی JohnDewey فلسفه ی خود را بر آن بنا نهاد .
• دیویی ، فلسفه را نظریه عمومی آموزش و پرورش می داند .
• در رابطه با آموزش و پرورش 5 موضوع اصلی در فلسفه پراگماتیسم مورد توجه است که                                       از این قرارند . (127)

1- واقعیت تغییر 2- ماهیت اجتماعی و زیستی انسان 3- نسبی بودن ارزش ها 4- اهمیت دموکراسی به عنوان روش زندگی 5- ارزش هوش نقاد در همه اعمال انسان

• ارزش ها و « حقیقت » در دیدگاه پراگماتیسم به زمان و معرفت جدید بستگی دارد یعنی ارزش ها نسبی          هستند . (128)
• پراگماتیسم ها عقیده دارند : الف) ارزش ها متغیرند ب) ارزش ها احتمالی یعنی درست نما هستند .           ج) ارزش ها برخاسته از نیازهای فرد و جامعه  د) ارزش ها پیامدهایی برای عموم دارند    هـ ) ارزش ها جهانی نیستند. (129)
• بیشترین سوء تفاهمات و تعارضات میان سنت گرایان ایده الیم و پیشرفت گرایان    ( مکاتب مبتنی بر پراگماتیسم ) درباره کسب معرفت دور می زند . (131)
• مکاتب سنتی گرایان یادگیری را به عنوان دریافت بی اداره معرفت به وسیله ی یادگیرتده در نظر می گیرد اما مکاتب مبتنی بر پیشرفت گرایان یادگیری را امر فعالی می داند که به وسیله تجربه حاصل می شود . (131)
• برنامه و محتوا از دیدگاه پراگماتیسم قلبی بر نیازها و رغبت های کودکان است و هدف آنها عبارتست از رشد مهارتها ، مفاهیم و توانایی عقلانی است . (133)

v      فصل پنجم : اطلاعات درباره معرفت و دانش بشری

• عواقب گسترش علوم و تکنولوژی و نقش برنامه ریزان در تهیه محتوای در مدارس چیست ؟(134)
• چگونه می توان شکاف بین تکنولوژی و فرهنگ را کم کرد . (137)
• کسب اطلاعات از معرفت بشری در چه قسمت هایی است ؟ (138)

الف ) اطلاعات درباره اصول اساسی

 ب) اطلاعات درباره ملاک ها و معیارها ج) اطلاعات درباره روش های تنظیم معرفت و دانش

د) اطلاعات درباره ملاک بررسی و انتخاب کتابهای درسی .

هـ ) اطلاعات درباره ملاک بررسی تعیین و توالی موضوع و محتوای دانش و معرفت مورد نظر

• 4 منبع اصلی که در تصمیم گیری درباره برنامه درسی باید توجه کر د کدامند؟ (140)

        1- دانش آموزها و دانشجویان 2- جامعه 3- فرایند یادگیری 4- معرفت

• برنامه درسی مناسب باید متناسب با نیازهای دانش آموختگان بالا باشد . (140)
• سایر منابع اطلاعاتی موثر در برنامه درسی به غیر از 4 مورد اصلی ؟  (141)

1- قوانین و مقررات 2- منابع و وسایل و امکانات و مقدورات 3- نتایج تحقیقات و نظریات مشورتی افراد مطلع

v      فصل ششم : طرح ریزی برنامه های درسی

• کومز : برنامه ریزی آموزشی به معنای وسیع آن را « کار برد تجریه و تحلیل » منطقی در آموزش و پرورش به منظور افزایش کارایی و تاثیر آن در رفع نیازهای دانش آموز و دانشجویان و جامعه می داند . (145)
• لکلت (Leeht) : برنامه ریزی آموزش و پرورش و فراگرد تعیین هدف های مناسب ، تشخص    مسایل و نیازها ، امکانات و محدودیت ها و تنظیم فعالیتها و برنامه ها برای رسیدن به هدف ها     تعریف می کند .  (145)
• کارشناسان یونسکو برنامه ریزی آموزش و پرورش را برداشتی منطقی و علمی برای حل مسایل آموزشی و آن مشتمل بر تعیین هدف ها و منابع ، بررسی شقوق مختلف عمل و انتخاب عاقلانه بین آنها و تصمیم گیری و مورد هدف های مشخص در محدودی زمانی معین و بالاخره سازکردن بهترین تدابیر و وسایل برای تحقق بخشیدن منظم به تصمیمات مزبور »  (146)
•  یکی از واقع بنیانه بودن برنامه عملی بودن آن است . (146)
• فرایند برنامه ریزی درسی : (148)

1-     تعیین  

2-     طرح ریزی حیطه ای برنامه درسی

3-     پیش بینی چگونگی اجرای برنامه ها

4-     طرح ریزی ارزشیابی از برنامه درسی

• حیطه برنامه درسی چیست ؟ عبارتست از مجموعه فرصت های یادگیری طرح ریزی شده برای رسیدن به یک هدف کلی و مجموعه خرده هدف های مربوط به آن . (149)
• یک برنامه طرح ریزی شده با شامل مجموعه ای از حیطه های برنامه درسی است .
• فرایند طرح ریزی حیطه های برنامه درسی را نام ببرید ؟(149)
• فصل هفتم انواع طرح های برنامه ی درسی :

1- طرح هایی که بر شایستگی های ویژه تاکید می کنند.

2- طرح هایی بر فعالیت ها و مسایل اجتماعی تاکید می کند.

3- طرح هایی که بر نیازها و علاقه های فرد تاکید می کند.

4- طرح هایی که بر موضوع های درسی تاکید می کند. (163)

• طرح هایی که بر شایستگی های ویژه تاکید می کند بیشتر در مدارس فنی و حرفه ای بکار می رود بر مهارتهای و عملکرد های خاص تاکید دارد. (163)
• طرح هایی که بر شایستگی های ویژه عملکرد های مورد نظر به صورت هدف های رفتاری یا عملی یا شایستگی ها تصریح و تعریف می شوند . (163)
• طرحهایی که بر فعالیت ها و مسایل اجتماعی تاکید می کند معمولاً متبنی بر 3 نظریه طراحی شده است : 1- نظریه رویکردهای  به نقش های اجتماعی یا حوزه های زندگی اجتماعی یا وضعیت پایدار از زندگی 2- نظریه که برنامه درسی باید در گرداگرد جنبه ها یا مسائل زندگی اجتماعی تنظیم شود . 3- نظریه بازسازی اجتماعی که می گوید بهسازی اجتماعی از طریق در گیر کردن مستقیم مدارس و دانش آموزان و با نقش ها و کارهای آن باید هدف اصلی و اساسی برنامه ی درسی می باشد . . (164)
•  طرح هایی که بر فعالیت ها و مسایل اجتماعی تاکید دارند ، فعالیت ها و یا مسایل اجتماعی را عناصر اصلی یا هسته مرکزی خود قرار می دهند. . (165)
• نهصت آموزش و پرورش نوین ، اجتناب از برنامه های موضوع های مدرسه ای و در نتیجه کشیدن                            شدن به سوی برنامه ای که روی نیازها و علاقه های یادگیرندگان تاکید دارد . که دیدگاه های افرادی چون ژان ژاک در بلژیک ، پستالوژی در سوئیس، دکتر کرولی در بلژیک ، خانم مونتو سوری در ایتالیا ، جان دیویی در آمریکا مورد توجه قرار گرفت . (166)
• ویژگیهای طرح های مبتنی بر نیازهای علاقه های فردی : 1- طرح برنامه به طور مبتنی بر شناخت نیازهاو علاقه های یادگیرنده 2- طرح برنامه به شدت انعطاف پذیر ، یادگیرنده حق انتخاب دارد. 3- آموزش به طور فردی است معلم نقش راهنما را دارد . خود آموزی و استقلال در یادگیری جایگزین روش تربیتی   سنتی است  . (167)
• واژه دیسپلین (DescipLine) : یعنی کسی که از دیگری یاد می گیرد. از نظر روان شناختی به عنوان تغییر می شود که از ویژگی آن مناسب بودن برای تدریس و قابل استفاده بودن برای یادگیری است . بدین اعتبار DescipLine معرفت سازمان یافته مناسب برای آموزش است . 
• حضوصیات هر دیسپلین این است که قابل یاد دادن و یادگیری ، یعنی آموزنده بودن آن است . (169)
• ملاک و معیارهای سنجش درجه ی و کیفیت دیسپلین 1- ساده  سازی تحلیلی                        2- هماهنگی ترکیبی                            3- پویایی
• رمز یادگیری انسان در تعلیم است یعنی در متعالی کردن گوناگونی تجریه خام است . (170)
• سومین کیفیت معرفت در یک دیسپلین ، پویایی نامیده می شود که منظور از پویایی قدرت راهبردی به سوی فهمیدنی های بعدی است . (173)
• خط فاصل معرفت سازمان یافته و نایافته وجود ندارد در یک پیوستاری بین این دو نتطه انواع معرفت          قرار دارد که از آنها به عنوان دیسپلین های قوی وضعیف نام می برند . تنها تفاوت در درجه مطابق آنها با ملاک یاد شده برای آموز زندگی است . مثال ریاضیات دیسپلین قوی تر از علوم سیاسی دارد که باتوجه    در 3 ملاک قابل تشخص است . (175)
• نوع سازمان درسی عامل مهمی در تعیین چگونگی یادگیری است در بیشتر موارد عدم کارایی و غیر موثر بودن برنامه درسی به دلیل نامناسب بودن محتوای آن نسبت بلکه به دلیل چگونگی  تنظیم و سازمان دادن است . که یادگیری را کمتر می کند .
•  سازمان دادن برنامه درسی هم مشکل است هم پیچیده . چرا؟ (178)
• برای سازمان دادن محتوای درسی 3 ملاک در نظر گرفته می شود ؟ 1- بر قرار کردن توالی (sequence)

         2-یادگیری تراکمی یا مداومت camuLativeLearningorcontinity3- یگانگی IntegraHon

• 4 نمونه برای توالی بیان شود ؟ 1- از آسان شروع می شود و به سوی مشکل پیش رود .2- ترتیب عرضه داشت مبتنی بر یادگیری پیش نیازهای این اصل در موضوع هایی که قوانین و اموال است   رعایت می شود . ( فیزیک دستور زبان و هندسه )3- عرضه داشت باید از کل به جزء برسد.    ( جغرافیا با کره جغرافیا شروع می شود. ) 4- نوع چهارم عرضه داشت ترتیب زمانی است .                                      ( درس تاریخ اولویت دارد . ) (182)
• منظور از « دور متمرکز » در برنامه درسی چیست ؟(183)
• بعضی از اصول که در برنامه ریزی هر یک از توالی ها بکار می رود ؟ حرکت از معلوم به مجهول ،                            از آسان به مشکل ، از تجلیل تجریه حسی به تعمیم های روبه توسعه
• اصطلاح یگانگی ؟ روابط افقی حوزه ها و محتوای برنامه درسی بایکدیگر تاکید می نماید                                                             رابط محتوای ریاضی با علوم (186)
• ملاک یگانگی دلالت بر سازمان دادن محتوا و فعالیت های یادگیری به صورتی که یادگیرنده در بدست آوردن و مدت نظر و رفتار در رابطه با عناصری که با آنها سر و کار دارد ، به طور فرایند ه ای کمک کند . (187)
• آموزش و برنامه ریزی درسی ؟ به مرحله اجرا درآوردن طرح برنامه درسی است که به طور معمول اما نه لزوماً شامل تدریس به معنای عمل متقابل دانش آموز و معلم درچارچوب قرار دادهای مدرسه است . (191)
• چه کسانی در برنامه ریزی بر آموزش شرکت می نمایند؟ 1- معلم یا معلمان 2- یادگیرندگان 3- مشاوران برنامه ریزی درسی و راهنمایان تعلمیاتی و مدیران
• انواع طرح های آموزشی :1- طرح های آموزشی که در راهنمایی های برنامه تحصیلی موجود هستند.      2- راهنماهای رسمی ویژه آموزش 3- طرح های نوشته شده غیر رسمی 4- طرح های درس روزانه     5- طرح های نوشته شده  (193)
• طرح های که به وسیله ی گروههای آموزشی یا با مشارکت چند معلم و افراد مطلع تهیه و توصیه      می شوند که ممکن است درباره محتوا ، روش های تدریس ، کاربرد وسایل کمک آموزش و ... باشد    طرح های نوشته شده غیررسمی می گویند . (194)
• طراحی که در آن هدف کلی ، هدف های جزئی و رفتاری که موضوع را که تدریس خواهند کرد مشخص   می کند ، و در آن محدوده ها را دقیق می کند ، طرح درس روزانه گفته می شود . (144)
• ویژگیهای یک طرح آموزشی ؟ 1- معلم در آن آزادی و اختیار داشته باشد . ( انعطاف پذیر باشد )                              2- روش های بکارگیری استفاده از انواع الگوهای آموزشی را به طور روشن توضیح بدهد. 3- برای استفاده بهتر ، از بروشورها و تصاویر و فهرست منابع موجود درباره روشهای آموزشی پیشنهادی                          را ارائه دهد . 4- با روش معلم و دانش آموز را درگیر در تنظیم برنامه و فعالیت ها نماید . 5- ارائه بازخورد در ارزشیابی ها برای تجدید نظر و اصلاح برنامه داشته باشد . (196)

v      فصل هشتم : ارزشیابی برنامه درسی

•  آخرین مرحله برنامه ریزی درسی تهیه طرح ارزشیابی از برنامه ها و آموزش است  . (197)
• ارزشیابی : عبارتست از جمع آوری اطلاعات و استفاده از آنها برای تصمیم گیری است . (197)
• هدف اساسی ارزشیابی ، تعیین ارزش یک چیز است . (197)
• نقش های گوناگونی ارزشیابی آموزشی؛ 1- اندازه گیری نتایج فعالیت های یادگیری یادگیرندگان    در تمام قسمت هاست .و تعیین میزان تحقق هدف های آموزش و پرورش به وسیله ی برنامه ای درسی و آموزش است . و تعیین تغییراتی که واقعاً در رفتار دانش آموزان صورت گرفته است .2- دومین نقش تعیین ارزش خود برنامه است .3- نقش مهم ارزشیابی در مدارس عبارتست از داوری کردن درباره تشکیلات و سازمان مدیریت و عملکردها و ساخت هایش است که مدارس در چهار چوب آنها در مدارس عمل می کنند.
• انواع ارزشیابی : 1-  تکوینی : FormativeEvaLation 2-ارزشیابی نهایی : Summative
• هدف ارزشیابی تکوینی: مشارکت در اصلاح و بهبود طرح های آموزشی و پرورشی است اگر چه   تصمیم نهایی پس از معلوم شدن نتیجه نهایی اتخاذ می شود این نوع ارزشیابی در مرحله شکل گیری برنامه و قبل از توزیع آن میان معلمان برای اجرا ، انجام می گیرد. از نظر حیطه و دامنه ی      عمل متغیر است . (198)
• ارزشیابی نهایی :  بازده آموزش را مطابق با برنامه پیشنهادی اجرا شده است ، اندازگیری می کند .
•  بدیهی است ارزشیابی تکوینی و نهایی به هم شده است وجه تمایز آنها از یکد یگر تنها از نظر ی زمان ارزشیابی نوع استفاده هایی است که از نتایج بدست آمده می کنند. (199)
• نتایج و کاربرد ارزشیابی نهایی چیست ؟ اطلاعاتی مهمی را برای تجدید نظر در برنامه های درسی ، تدوین و برنامه های جدید ، خذف یا اضافه دروس ،انتخاب محتوای جدید ،تجدید نظر در مقاصد و هدف های عینی و غیره را در اختیار برنامه ریزان قرار می دهد . (200)
• الگوهای مهم ارزشیابی : 1- الگوی تایلرRaLphw.TyLer 2- الگوی استیک RobertE.staKe                               3- الگوی پیشنهادی سیلور و الکساندر SayLor  and  ALexander
• چرا ارزشیابی از برنامه درسی و آموزش همیشه با مشکلاتی مواجه بوده است ؟ زیرا به طور دقیق و مطمئن نمی توان اثر بخش برنامه و آموزش ، یعنی تغییراتی که واقعاً در یادگیرندگان به وجود آمده ، اندازه گرفت ( 200) برای حداقل رساندن این اثر منفی ، الگوهای گوناگون بر اساس رویکردهای و هدف های ارزشیابی معین شده است .
• تایلرارزشیابی در آموزش و پرورش را حداقل در 2 نوع سنجش می داند یکی در آغاز هر برنامه و دیگری   در پایان برنامه تا از این طریق میزان تغییرات را اندازه گرفت هر چند این دو نوع سنجش و ارزشیابی لازم است اما کافی نیست که ممکن است برخی از هدف های کسب شده پس از پایان برنامه به بستر فراموش سپرده شوند که بهتر است به ارزشیابی دیگری نیز اقدام شود که بهترین وسیله ی برای رسیدن  این منظور مطالعات است . (202)
• فرایند ارزشیابی : (202)

1- با بررسی هدف های برنامه آموزش شروع می شود تا معلوم شود چه میزان اهداف تحقق یافته است .

2- تعیین و مشخص کردن موقعیت های که دانش آموزی فرصت بروز رفتار مورد نظر را بدهد .  

3- بررسی و تعیین وسایل ارزشیابی است .

4- بررسی و آزمون موقعیت های پیشنهادشده است .

 5- وسیله ای برای ثبت یادداشت رفتار دانش آموزها

6- تعیین مقیاس و معیار برای بیان نتایج ارزشیابی

• طرح ریزی برنامه درسی مستمری و مداومی است به این ترتیب که مواد و شیوه ها تهیه و تنظیم    و به مورد اجرا گذاشته می شود .
• الگوی ارزشیابی تایلر به طور وسیعی از نوع ارزشیابی پایانی است که اولویت خاصی به الگوهای رفتاری دانش آموزان قابل است .
• در الگوی استیک از 2 نوع ارزشیابی رسمی و غیررسمی به میان آمده .
• ارزشیابی رسمی استیک ؟ مشتمل بر استفاده از« چک لیست ها» مشاهدات ساخته و پرداخته به وسیله               افراد ذیصلاح و همسنجی های کنترل شد ، و استفاده از تست های استاندارد شده است . (209)
• برمامه ریزی در جریان ارزشیابی به 3 نوع اطلاعات نیاز دارند .

 الف ) شرایط پیشین ( پیش از تدریس )AntiAnticedeht

 ب)  تبادلTransaction  ( داد و ستد میان معلم و یادگیرندگان )

ج)  بازده ( نتایج حاصل از اجرا و فعالیتهای آموزش و یادگیری )

• به طور سنتی بیشتر توجه در ارزشیابی رسمی به بازده معطوف شده است وبازده هایی           مانند توانایی پیشرفت های تحصیلی با نگر ش ها ، آرزوها ی دانش آموزان که محصول تجریه                      تربیتی هستند.
• الگوهای ارزشیابی الکساندر : جامع و چند جانبه است دامنه ی و ماهیت ارزشیابی برنامه درسی را        شامل ارزشیابی مرحله ای و نهایی می داند . شکل(217)
• چگونه می توان هدف های آموزش و پرورش را ارزشیابی کرد ؟ ارزشیابی از هدف های آموزش و پرورش یکی از مشکل ترین کارها است چون با مسئله « مطلوبیت » که موضوع ارزشی و « قابل وصول بودن » که موضوع فنی است برخورد می کند . ارزشیابی از هدف ها شامل مراحل ؟

 1- تحلیل داده های بدست آمده از منابع اصلی تعیین هدف ها

 2- بیان یک فلسفه آموزش و پرورش

 3- تلفیق نظریات و داوری های افراد ذیصلاح درباره هدف های آموزش و پرورش

 4- تعیین و سازگاری هدف ها با پیشرفت تحصیلی

5- جمع آوری داده های افراد ذیصلاح .

6-ارائه گواهی و اطلاعات بدست آمده.

• ارزشیابی از هدف ها مشکل ترین قسمت های ارزشیابی برنامه درسی است .
• اطلاعات مهم مورد نیاز درباره یادگیرندگان برای ارزشیابی آموزش چیست؟ (226)
• (با عرض پوزش از ایرادات تایپی که به علت ضیق وقت، ویرایش مجدد امکان پزیر نشد )
•