چــکیده :

آموزش پیش از دبستان به عنوان یک مقطع تحصیلی پایه که برنامه ای برای کودکان 3تا6 ساله را در بر می گیرد .

و برای آموزش در این دوره اصل هایی حاکم است که از جمله آن اصل کودک محوری ،اصل محوریت رویکرد کل نگر ،اصل انعطاف پذیری برنامه ها ،اصل محوریت بازی ،اصل محوریت رویکرد ارتباطی در گزینش محتوا ورعایت تفاوت های فردی و اولویت دادن به بازی و فعالیت های نشاط آور و همسویی با برنامه های ابتدایی را می توان نام برد .

این اصول در غالب اهداف مشخص (طبقه بندی بلوم ) به اهداف شناختی ،نگرشی /عاطفی ، مهارتی در محتواهای متنوع برای ارایه تهیه می شود .

برنامه های آموزشی این دوره به جای تأکید بر محتوا فعالیت محور و در هم تنیده است ومبنای عمل مرکز آموزشی ،کل برنامه های درس است نه یک رسانه ی محض مانند کتاب .

این دوره با توجه به شرایط حساس رشد 6سال اولیه رشد کودک نسبت به مراحل بعدی رشد و پرورش کامل استعداد ها و توجه به کودکان محروم و بچه هایی که والدین شاغل دارند و تجارب محرک برای رشد ذهنی ،زبانی ،جسمی ،اجتماعی و عاطفی کودکان فراهم می آورد و کودک را در ساختن مبنایی قوی برای رشد بعدی و بارور کردن استعداد هایش کامل می کند با اهمیت است .

برای این دوره تست های گوناگون شناخت هوشی وجود دارد که در این مجموعه تست نگه دارذهنی پیا‍ ژه وتست گودیناف آورده شده است .

مقدمه

امروزه اهمیت و ضرورت آموزش و پرورش در دوره ی پیش از دبستان بیش از گذشته مورد توجه بوده که افزایش روز افزون متقاضیان آموزش های این دوره ،نیاز های والدین شاغل و شرایط فعلی جامعه ضرورت تهیه ی برنامه های غنی و کیفی را در این دوره را نشان می دهد .

نتایج تحقیقات ،موءید سرمایه گذاری بیشتر برای آموزش بهتر و برنامه های کیفی به علت کسب موفقیت  های بیشتر کودکان در سال های بعد از گذرانیدن دوره ی پیش از دبستان است (فرخنده ی مفیدی ،تابستان 1374)

آموزش و پرورش دوره ی پیش از دبستان به عنوان درون دادی حساس هم از نظر رشد کلی یک فرد و هم از نظر تأثیر در پذیرش و نگه داری کودکان در سطوح ابتدایی ، در سطح کلان مورد تأکید فراوان است

مهمترین نظریه ژان پیاژه سو‍ یسی توضیحی است که ازمراحل مختلف رشد ذهنی به دست می آید پیاژه باتاکید براین مراحل اهمیت زمان را کاملا ً نشان داده است به نظر اوزمان عامل اساسی رشدشناختی وسایرجنبه های روان شناسی کودک است .

پیاژه رشد شناختی کودک رااز 2جنبه موردبررسی قرار می دهد:

1- جنبه روانی واجتماعی ؛ تمام عواملی که کودک ازمحیط اطراف دریافت می کند وبه طور کلی عوامل خانوادگی ،آموزشگاهی ونظام پرورشی راشامل می شود.

2- جنبه روان شناختی ؛ منظورازجنبه روان شناختی آن جنبه ازرشد است که به طور خودبخودی صرفا ً درطی زمان رخ می دهد

واژگان کلیدی :

1- دوره پیش دبستانی:    دوره پیش دبستانی به دوره دو ساله ای اطلاق می شود که کودکان گروه سنی 4 تا 6 سال را تحت پوشش برنامه های تربیتی قرار می دهد.

2- رویکرد: در هر برنامه ی درسی مجموعه ای از بنیاد های نظری و دید گاه های علمی برای نحوه ی تهیه ،تولید ،توزیع و ارایه ی مفاهیم آن وجود دارد که در  اصطلاحبه آن  رویکرد  (Approsch)گفته می شود .

آموزش و پرورش پیش از دبستان چیست :

·        آموزش و پرورش در دوران اولیه کودکی برنامه ای است برای کودکان 3 تا 6 ساله که در دوره ی پیش از دبستان هستند.

·        این برنامه، برنامه ای است که محیط بازی محرکی را برای رشد هوشی، کلامی، اجتماعی، عاطفی و جسمی کودک فراهم می آورد.

·        برنامه ای است که مبنایی برای رشد خواندن، نوشتن و حساب کردن تشکیل می دهد.

·        برنامه ای است که تعامل به محیط، مشارکت فعال در فعالیتهای گروهی و توانایی حل مسائل خلاق را در کودکان تقویت می کند.

·        برنامه ای است که بر تدارک تجارب دست اول برای کودکان تاکید دارد.

·        برنامه ای است که بر طراحی از قبل و جدول بندی و نظم در برنامه ها تکیه دارد و نسبت به نیازهای کودکان انعطاف پذیر است.

·        برنامه ای است که به طور غیر مستقیم کنترل خود و در نتیجه ی انظباط درونی را در کودکان بهبودمی بخشد     .

اصول حاکم بر آموزش و پرورش  دوره پیش دبستانی:

در برنامه ها و فعالیت های دوره پیش دبستانی اصول زیر مورد توجه قرار می گیرد:

     1- رعایت تفاوت های فردی و توجه به شرایط فرهنگی و بومی کودکان

2   توجه به ویژگی های مراحل رشد و پرورش حواس گوناگون کودکان

3-  اولویت دادن به بازی و فعالیت های نشاط آور و پرهیز از روش های آموزش انتزاعی و حافظه مدار

4-   هماهنگی و همسویی با اهداف دوره ابتدایی

علاوه بر این اصول زیر نیز در این دوره باید رعایت گردد:

اصل کودک محوری ،اصل محوریت رویکرد کل نگر ،اصل انعطاف پذیری برنامه ها ،اصل محوریت بازی ،اصل محوریت رویکرد ارتباطی در گزینش محتوا

اهداف کلی در دوره پیش دبستان:

حیطه ی دانش:

مراد از دانش ، دانستنی های ضروری ، یعنی آن دسته از اطّلاعاتی است که در زندگی روزمره و آینده ی کودکان کاربرد داشته باشد و در چهارچوب آن ها مهارت های اساسی نگرشی وسعت می یابد.

الف: اهداف دوره پیش از دبستانی در حیطه ی دانش عبارت اند از:

-         آشنایی با نقش هر یک از حواس در شناخت محیط زندگی

-         آشنایی مقدّماتی با مفاهیم اساسی (ریاضی ، علوم)

-         گسترش گنجینه ی لغات

-         آشنایی مقدّماتی با توانایی های اندام مختلف بدن

-         آشنایی با نکات بهداشتی و ایمنی و تغذیه ی سالم و ناسالم

-         آشنایی مقدّماتی با عبادات ، آداب و رسوم مذهبی و دینی

-         آشنایی با پیامبران ، ائمه ی اطهار و شخصیّت های دینی و ملّی

-         آشنایی با رفتارهای نوع دوستانه(از طریق الگوها)

-         آشنایی با حقوق فردی و اجتماعی

-         آشنایی با تأثیر و اهمّیّت مشاغل در رفاه عمومی

-         آشنایی با محیط زندگی اجتماعی خود و دیگران

-         آشنایی با مقرّرات و قوانین اجتماعی

-         آشنایی با الگوهای زندگی مردم و نشانه های اساسی کشور ایران

 حیطه ی نگرش:

-         علاقه مندی نسبت به کاربرد حواس در شناخت محیط زندگی

-         علاقه به جمع آوری و طبقه بندی اطّلاعات محیط پیرامون

-         نگرش مثبت نسبت به تلفّظ صحیح کلمات در سخن گفتن به زبان فارسی و رشد واژگان

-         نگرش مثبت نسبت به اعضای بدن

-         علاقه به رعایت بهداشت

-         علاقه به تغذیه ی مناسب

-         شکوفایی فطرت خداجویی

-         علاقه به عبادات و آداب و رسوم مذهبی و دینی

-         علاقه به پیامبران ، ائمه ی اطهار و شخصیّت های دینی و ملّی

-         علاقه به دانستن فضایل اخلاقی از جمله نوع دوستی و احترام به دیگران

-         تقویت اعتماد به نفس

-         علاقه به شناخت محیط زندگی اجتماعی خود

-         علاقه به بروز عواطف و احساسات خود در عین تسلّط بر نفس

-         نگرش مثبت نسبت به رعایت مقرّرات و قوانین اجتماعی

-         مسئولیّت پذیری

نگرش ها ، عموماً مسایلی ارزشی هستند و بهتر است از طریق عمل خود نگرش ها را به کودکان بیاموزیم نه صرفاً با حرف.

مهارت (ذهنی و عملی):

مهارت هایی که می توانند کودکان در پایان دوره ی سنی به آن دست یابند عبارت اند از:

-         افزایش توانایی فراگیران به منظور استفاده از حواس ، برای شناخت محیط زندگی

-         افزایش توانایی فراگیران به منظور طبقه بندی پدیده ها ، برای شناخت بیشتر محیط زندگی

-         پرورش خلاقیّت

-         پرورش قدرت تمرکز

-         توسعه ی توانایی ادراک اشیاء در صورت های مختلف

-         توسعه توانایی استدلال

-         پرورش مهارت های زبان

-         درک مفاهیم مقدّماتی(علوم-ریاضی)

-         پرورش توانایی هماهنگی بین حرکات و اندام های مختلف بدن

-         رعایت نکات بهداشتی و ایمنی

-         پرورش ذوق هنری و حس زیبایی شناسی

-         تقویت توانایی ایجاد رابطه با دیگران

-         رعایت مقرّرات و قوانین اجتماعی

-         رعایت حقوق فردی و اجتماعی

چرا آموزش و پرورش در دوره پیش از دبستان اهمیت دارد؟

آموزش و پرورش در دوره پیش دبستان برای رشد کلی و همه جانبه ی کودک اهمیت دارد بویژه در موارد زیر:

·        شش سال اولیه زندگی کودک سال هایی حساس هستند زیرا میزان رشد در این سالها نسبت به مراحل دیگر رشد، سرعت بسیار بیشتری دارد.

·        پرورش کامل استعدادهای کودک، بویژه در این سالها، نیاز به محیطی محرک و برانگیزنده دارد.

·        با افزایش مداوم تعداد مادران شاغل، گسیختن و وابستگی ها و نظام خانواده های سنتی، تنشهای روانی حاصل و نیز اشتغال والدین در خارج از محیط خانه، که حاصل الگوی زندگی کنونی است.

کودکان اغلب نمی توانند از منافع یک محیط محرک و برانگیزنده بهره مند شوند.

·        کودکان مناطق محروم بویژه از این نظر محرومیت های بیشتری را متحمل می شوند والدینی که بی سواد هستند، توانایی تعامل موثر و مفید با کودکان خود را ندارند و نمی توانند به رشد مطلوب و مناسب گفتار و مهارتهای شناختی کودک خود کمک کنند.

·        یک برنامه آموزش و پرورش مناسب در این دوره، تجار بی محرک برای رشد ذهنی، زبانی، جسمی، اجتماعی و عاطفی کودکان فراهم می آورد. و کودک را در ساختن مبنایی قوی برای سهولت رشد بعدی و بارور کردن استعدادهای کاملش  کنند.

·        آموزش و پرورش در دوره پیش از دبستان به عمومیت و جامعیت و آموزش و پرورش ابتدایی نیز کمک می کند.

·        یک برنامه آمادگی برای مدرسه کودک فراهم می کند، یعنی او را با مفاهیم و مهارتهای گفتاری و جسمی که برای یادگیری خواندن و نوشتن و حساب کردن در کلاس های ابتدایی ضروری هستند، آشنا و از این نظر آماده می کند. همچنین به رشد قابلیت ها و شایستگی های دیگر کودک کمک می کند، مانند سازش با کودکان دیگر، پیروی از برنامه های عادی روزانه، یادگیری، ساکت نشستن و تمرکز کردن بر فعالیتها در یک دوره زمانی خاص، طولانی تر شدن مدت توجه و مواردی از این قبیل همه ی مهارتها و شایستگی ها به سازگاری کودک سالهای اولیه ی مدرسه کمک می کند. این آمادگی ها تا حدودی به کاهش تعداد مردودی، افت تحصیلی و شکست در سطوح مدرسه کمک می کند.

 وقتی کودکان خردسال به مراکز آموزش و پرورش دوره پیش از دبستان راه می یابند، خواهران بزرگتر آنها نیز آزادی بیشتری دارند و بدون نگرانی برای سرپرستی و مراقبت از آنها می توانند در مدارس عادی حضور پیدا کنند. بنابراین، آموزش و پرورش دوره پیش از دبستان به طور غیر مستقیم تاثیر مثبتی بر ورود به مدارس دختران خواهد داشت.

.تأثیر آموزش و پرورش پیش از دبستان بر رشد شناختی وهوشی کودکان

طبق تحقیقات انجام یافته در دانشگاه های معتبر دنیا از جمله در نیو یورک تأثیر محیط های غنی تربیت بر رشد در سال ها ی اولیه حیات کودک انکار ناپذیر است ؛این آموزش ها باعث رشد کرتکس مغز می شود وشیار های آنرا عمیق تر می کند وباعث افزایش وزن آن میشود همچین قطر رگ هایی که خون را به کرتکس مغز می فرستند می نماید و حجم سلول های ترشح شده  آنزیم حافظه ساز را افزایش می دهد در نتیجه مغز تقویت شده ویاد گیری آسان تر انجام می شود .

بر اساس تحقیقات عموم محققان دوران کودکی برای رشد هوش بسیار ضروری است وچنان چه آموزش ها ومحرک های لازم ومناسب در این دوره ارائه نگردد در دوره های بعدی محرکات وآموزش ها تأثیرات کمتری در تغییر پذیری فرد داشته وبا تلاش هایی که به منظور جبران به عمل آید فقط 50٪ فرصت از دست رفته قابل جبران خواهد بود .(از نشریه ی استا ندارد سازی مهد کودک های ایران )

برنامه های آموزشی دوره پیش از دبستان:

·        برنامه ی پیش دبستان اساساً به جای تأکید بر محتوا (فعّالیّت محوری) است یعنی بازی ، قصه ، شعر ، کاردستی ، نقّاشی ، مشاهده ، بحث و گفت و گو ، گردش علمی ، اجرای آزمایش و نمایش خلاق فعّالیّت های آموزشی را تشکیل می دهد.

·        برنامه ی پیش دبستان در هم تنیده است یعنی به جای آموزش مستقیم و موضوع محور رشته های علمی مانند ریاضی ، علوم ، زبان آموزی و ... آن هم جدا از یکدیگر ، اساس کار بر فعّالیّت فراگیران متمرکز بوده و آن ها از این طریق  اطلاعات مورد نیاز رشته های مختلف را کسب می نمایند.

·        تأکید برنامه های پیش دبستان در استفاده از بسته های آموزشی است. به عبارت دیگر ، منابع متعددی از قبیل ، کتاب راهنمای مربی ، وسایل مورد نیاز ، برگه های کار عملی کودک و .... در اختیار مرکز قرار می گیرد.

·        بر برنامه ی درسی تأکید می شود. یعنی مبنای عمل مرکز آموزشی ، کل برنامه ی درسی است نه یک رسانه محض مثل کتاب.

·        در برنامه ی پیش دبستان ، می بایست به فرهنگ بومی ، محلی توجه شود.  

تاثیر آموزش های پیش ازدبستان بر رشد وسازگاری اجتماعی کودکان

کودکان در این سنین علاقه بیشتری به ارتباط بابزرگتر هانشان میدهند. شرایط اجتماعی امروزی از نظر نوع سکونت ،تعدادافرادخانوار ومحدوده های شغلی واجتماعی والدین دراین زمینه موثر است . آموزش های این دوره میتواند آمادگی رشدرادر دوره ابتدایی تسهیل کند.کودکانی که ازآموزش قبل ازدبستان برخوردار بوده اندازنظرمهارت های کلامی ودستیابی به تجارب دست اول به هنگام بازی وفعالیت ازسایرکودکان رفتارجامعه پسنده تری ازخودنشان میدهند.به طورکلی میتوان گفت آموزش قبل ازدبستان برسازگاری عاطفی واجتماعی کودکان بطور چشمگیری موثر می باشد.(فصل نامه ت ، ت شماره 52-4)

در مشاهده ی تعامل بین مربی  ودانش آموزبه این موارد می تواند مورد توجه قرار گیرد   :

- مربی با کلام تمایل خود را برای کمک به دانش آموز نمایان می کرد .

-مشکل وپرسش دانش آموزان را در باره ی تکلیف در اکثر موارد پاسخ میداد

- تکالیف دانش آموزان را به صورت فردی باز بینی می کردند   .

- از وسایل کمک آموزشی به نسبت این سن کمتر استفاده می کردند .

- یشتر از تشویق های کلامی استفاده می شد .

- محتوارا بیشتر تکرار می کردند.

-  با رفتار غیر کلامی دانش آموزان را در ادامه بحث هدایت می کردند .

- محور های برنامه های روزانه آنها به طور کامل تدارک دیده نشده بود که لاجرم بعضی موارد آموزشی ومهارتی وشناختی و.....در این سن مورد غفلت واقع می شد.

- مربیان چندان از بنیه ی علمی برخوردار نبودند وکتاب های در خصوص ارتقای ای بنیه مشاهده نشد .

در یک جمعبندی می توان گفت اهمیت این مقطع هنوز در مراکز شهرستانی با دیدگاه سنتی که ،پیش دبستانی مقدمه ای برای دبستان است حاکم است وهیچ نظارتی هم در این خصوص صورت نمی گیرد.   

انجام تست نگهداری ذهنی پیاژه در مهد کودک دریا و الزهرای

آموزش و پرورش پارس آباد

.

نگهداری ذهنی ، بخش به بخش ، همراه با نا همطرازیها یعنی با فواصل زمانی از یکدیگر شکل می گیرد پیاژه این ها را افقی می نامد که :

مراحل نگهداری :

مرحله اول ) عدم نگهداری ذهنی  ؛ دراین مرحله جواب های کودک براساس ادراک فوری اواست ، کودک در هرزمان توجه خودرا تنها بریک بعد متمرکز میکند امادر طول زمان ازبعدی به بعد دیگر میگذرد وهمین امر تناقضاتی به وجود می آورد که به دلیل ناتوانی درهماهنگ ساختن روابط به حل آنها نایل نمی آید.

لوازم تست : دوگلوله خمیر به رنگ های مختلف

روش اجرا :

درابتدا از(هانیه مراد زاده – مقطع پیش دبستانی – کلاس خانم فیروزی ) خواسته شد که 2 گلوله رابه یک اندازه درآورد .