مقدمه
اینترنت، از
تازه ترین دستاوردهای بشر و آخرین عضو خانواده تکنولوژی است که حدود چهل سال است قدم
به زندگی انسان گذاشته و درعرصه های مختلف نقش آفرینی می کند.دنیای اینترنت دنیای مجازی است که با دنیای واقعی
پیرامون ما تفاوت هایی دارد. درجهان مجازی، انسان با سرزمینی بدون مرز مواجه می گردد
که از فرهنگ های مختلف تشکیل شده است. انسان با بهره جستن از اینترنت از فراسوی
مرزها با فرهنگ های گوناگون آشنا می. شود باتوجه به اینکه اینترنت ابزاری وارداتی است به رغم جنبه
های سودمند فراوان، می تواند بسیار آسیب زا نیز باشد. این آسیب زایی گروههای
سنی خاصی را تهدید می کند که از اینترنت بیش تر استفاده می کنند. بنابراین، قشر
نوجوان درمعرض تهدیدات جدی قرار دارد،. از این رو تماشای فیلم های جنایی و خشونت
بار، هیجانات احساسات نوجوانان را تشدید می کند.بدین ترتیب
یکی از وسایلی که امروزه در فضای خانه مشکل آفرینی می کند و حتی روابط والدین و
فرزند نوجوان را تحت الشعاع خود قرار می دهد. بهره گیری نامناسب از فناوری اطلاعات
در خانواده است که علاوه بر همه موارد گفته شده، گاه زمینه ضعف تحصیلی یا افت
تحصیلی را فراهم می نماید و در مواقعی نیز موجب اصطکاک بین والدین و فرزندان می شود
مهم ترین آسیب های اینترنت عبارت اند از:
1-آسیب های فکری
با ورود اینترنت و رایانه به درون خانواده ها، بین والدین و فرزندان جدایی فکری،
عاطفی و فیزیکی رخ می دهد. نتیجه ی تحقیقات نشان می دهد که درصد بالایی از
نوجوانان و جوانان از اینترنت برای فعالیت های بیهوده ای نظیر: دوست یابی، بازی و
صحبت با یک دیگر استفاده می کنند.محیط جذاب و به ظاهر صمیمانه ی سایت های اینترنتی
سبب می شود که کاربر بدون آن که گذر زمان را حس کند در آن ها فعالیت داشته باشد. از
طرفی، نوجوان که پشت میز رایانه و اینترنت نشسته است برنامه های سایت را لذت بخش
تر از سخنان پدر و مادر می داند و در نتیجه، در ارتباطات، رفتار و زندگی اجتماعی
او اختلال ایجاد می شود
2-آسیب های اجتماعی
-فرهنگی -کم رنگ شدن و از بین رفتن رابطه ی عاطفی کاربر با اعضای خانواده و تبدیل آن به رابطه ای سرد و مسالمت آمیز، از دیگر اثرهای نامطلوب اعتیاد به اینترنت است.
از
طرفی، سودجویان از طریق القائات فرهنگی، زمینه را برای گریز فرهنگی کاربران فراهم
می کنند و موجب از خود بیگانگی و از دست دادن هویت فرهنگی آنان می شوند.
کودکانی که از بدو زندگی و در دوران کودکی به دلیل کمبود فضاهای تفریحی و آموزشی
در جامعه، در منزل با بازی های کامپیوتری مشغول می شوند، به تدریج نوعی انزواطلبی
را پیش می گیرند که در نهایت باعث منزوی شدن آنان از
اجتماع می شود. حال آن که کودکان در دوران رشد می بایست با هم نوعان و کودکان هم
سن خود بازی های دسته جمعی انجام دهند تا ارتباطات اجتماعی را فراگیرند. منزوی شدن
کودک و بازی با افرادی که در دنیای واقعی وجود خارجی ندارند، در آینده ممکن است
آثار بسیار منفی ونامطلوب در رفتارهای اجتماعی کودک ایجاد کند.
3-آسیب
های اخلاقی
از جمله چالش های اساسی گسترش فن آوری ارتباطات در جهان، مخصوصا در کشورهای در حال
توسعه، آسیب های فرهنگی و اجتماعی است. قرار گرفتن در معرض فرهنگ های گوناگون،
آزادی های زیاد در یک دوره ی زمانی نسبتا کوتاه و امکان دسترسی به اطلاعات غیر
اخلاقی گوناگون از طریق اینترنت، برخی از نمونه های این خطرها می باشد.
4-آسیب
های جسمانی
الف)تیک ها، فشارهای عصبی، چشم درد، چاقی و انزوای اجتماعی را منجر می شود؛
ب)رکود فعالیت های معده، ایجاد چاقی، عدم جذب چربی ها، افزایش قند خون، کم شدن
فعالیت کلی بدن و مشکلات تنفسی را به همراه دارد؛
ج)سبب افتادن سر شانه ها و خارج شدن ستون فقرات از حالت طبیعی می شود؛
د)کودکان و نوجوانان را از یادگیرهای شناختی، جسمانی و اجتماعی باز می دارد.(2)
بازی های کامپیوتری به سبب داشتن صفحات گرافیکی، تنوع رنگ و سرعت زیاد تعویض
صفحات، تأثیرات منفی بر روی مغز و اعصاب کودکان می گذارد و از این راه برخی
اختلالات را موجب می شود. تأثیرات منفی کامپیوتر بر بدن افراد شامل دردهای شدید
کمر، دست، گردن و سر، که به صورت آرتروز ظاهر می شود و گاهی موجب ایجاد کیست معضلی
در مچ دست می گردد.
آموزش خانواده، رکن توسعه
مؤثرترین رکن توسعة خانواده در شهر الکترونیک ، آموزش
است . فناوری اطلاعات شرایطی به وجود می آورد که امکان آموزش هر چیز به هر کس، در
هر جا و هر زمان فراهم شود. با توسعة آموزش الکترونیکی و آموزش مجازی فرصتهای
جدیدی برای خانواده به وجود میآید تا ضمن حفظ فرهنگ بومی از تجربیات مفید سایرین
هم بتواند به خوبی استفاده نماید. این نوع سیستم آموزشی مزایای زیادی دارد که بعضی
از آنها عبارتاند از :
ـ آموزش هر کس در هر جا و هر زمان ، فارغ از هر گونه محدودیت نژادی ، سن و
امثال آن و کاهش هزینههای فیزیکی ساختمان در ارتباط با آموزش
ـ دسترسی آنی به منابع و اطلاعات در هر زمان
ـ امکان کار جمعی و بحثهای دو طرفه
ـ فراهم بودن درسها و منابع آموزشی روی خط به صورت منظم و یکپارچه با
شرایطی متناسبتر از شیوة آموزشی سنتی
ـ دسترسی به تجربیات دیگران در آموزش
ـ یکنواخت کردن متون درسهاوانتخاب متن مورد علاقه براساس امکانات و
توانمندیهای فرد
ـ به روز شدن کلیة متون آموزشی و درسی و سادگی روند آن
ـ امکان ارزیابی و اندازهگیری آموزش خلاق
ـ امکان ذخیره سازی تجربیات ( جلالی ، 138 ، ص 30 ـ 28 )
توصیههایی به خانوادههای
محترم
1ـ والدین راهنمای خوب و موثری برای فرزندانشان باشند، باید در این زمینه، مطالعه
و مشاوره کرده ، اطلاعات و مهارتهای خود را افزایش دهند و به روز کنند، تا توصیه
های آنان برای فرزندان قابل قبول و پذیرش و دارای دقت و اعتبار باشد.
2ـ اینترنت ، خود به خود چیز بدی نیست ، مهم نحوة استفاده از آن است آیا شما فرزندتان را ، که هنوز شنا کردن را بلد نیست ،
در استخر عمیق یا دریا رها کنید؟ پس چگونه حاضرید فرزندتان را بدون مهارت وآمادگی
در اقیانوس اطلاعات و تصاویر و فیلمها و برنامههای مختلف با محتوای گوناگون
فرهنگی ـ اجتماعی رها کنید ؟
3ـ ورود رسانهها به خانه ، یعنی ورود غریبهها به خانه ! هرگز برنامهها و فیلمهایی که متناسب با فرهنگ، سن و درک فرزندتان و ارزشهای اخلاقی نیست ، چه از طریق شبکههای تلویزیونی ایران و چه شبکههای ماهوارهای را با فرزندتان تماشا نکنید.
4ـ برای تماشای تلویزیون و بازی با رایانه در منزل، ضوابطی که قابلیت اجرا باشد، با نظر فرزندتان در نظر بگیرید و خود به آن عمل کنید. محدودیتهایی را متناسب با سن و دورة تحصیلی فرزندتان اعمال کنید ( هرگز بدون زمانبندی و محدودیت ، پلی استیشن ، رایانه و تلویزیون را در اختیار آنها ، حتی قبل از دبستان قرار ندهید تا به صورت یک عادت و اعتیاد غلط در بیابد، در این صورت در مراحل بعدی ، اصلاح و کنترل به راحتی قابل اجرا نیست ).
5ـ برای این که استفاده از رسانه ها به عنوان یک عادت مضر در نیاید، محیط زندگی خود و فرزندتان را متنوع کنید؛ مثلاً از طریق : کتابخوانی، قصهگویی، نقاشی ، کارهای دستی و امور هنری ، رفتن به موزهها، کتابخانهها پارکها و مساجد، تفریح،ورزش ورزش(وراهپیمایی ، کوهنوردی و 000)برای این که فرزندان شما به مطالعه و سایر فعالیت های مثبت، علاقهمند شوند، خودتان نیز باید در عمل ، مثلاً اهل مطالعه باشید. بدین منظور نباید خودتان در حالی که روبه روی تلویزیون مینشینید و مقابل آن به خواب میروید، از فرزندتان بخواهید تلویزیون تماشا نکند و به مطالعه بپردازد!
6ـ در خرید بازی
های رایانه ای دقت کنید تا بهترین بازیهای موجود در بازار را ، که برای رشد ذهنی،
خلاقیت ، تجسم فضایی و سایر مهارتهای فرزندتان مفید است ، با مشورت افراد خبره و
مطلع، انتخاب کنید. از خرید بازیهای خشن و مبتذل نیز جداً بپرهیزید.
7ـ به خاطر داشته باشید که استفاده از رسانهها توسط فرزندان ، سبب بروز رفتارهای
پرخاشگرانه ، خشن و انتقام جویانه و بیاعتنایی به ارزش های خانواده و بیعلاقگی
به درس و مسئولیتپذیری میشود. بهتر است هنگام تماشای فیلمها و بازیهای ویدئویی
و رایانهای ، برای فرزندانتان ( از سنین پایین ) توضیح دهید که این صحنهها غیر
واقعی و در قالب فیلم است و سخنان زشت و غیراخلاقی بازیگران را الگو قرا رندهند.
8ـ استفادة کنترل نشده از رسانهها در منزل توسط خانوادههای ایرانی ( چهار ساعت و نیم در روز) موجب کاهش ارتباط بین فردی و چهره به چهرة اعضا با هم شده، این امر فضای انفرادی را به جای فضای جمعی و اجتماعی خانواده حاکم می کند و کم کم افراد خانواده ترجیح میدهند به طور جداگانه (فردی ) در اتاق خود تلویزیون و رایانة مستقل داشته باشند ( پورحسین ، 1385ص 1) .
9ـ
والدین باید بدانند که رسانههای گروهی امروزه نقشی فراتر از یک وسیلة سرگرم
کننده دارند. در واقع این وسایل به ابزاری فرهنگ ساز مبدل شدهاند قدرتهای مسلط
جهانی میکوشند با استفاده از این ابزار زمینههای نفوذ فرهنگی خود را در سایر
جوامع فراهم آورند.
10ـ کشورهای غربی با اسفاده از تکنولوژی رسانهای و استفاده از جذابیتهای آن سعی
در انتقال و آموزش ارزشهای فرهنگ غربی خود به سایر جوامع از جمله کشور ما دارند.
در این میان کودکان و نوجوانان در اولویتاند. بنابر این شما با دست خود این فرصت
را در اختیار آنان قرا رندهید.
11ـ سعی کنید مهارتهای اساسی زندگی در عصر انفجار اطلاعات همچون : انتخابگری،
خلاقیت ، انتقادگری، و مدیریت زمان و 000 را به فرزندان خود بیاموزید تا بدون
آگاهی و هدف، در امواج اطلاعات و تصاویر، ماهواره و اینترنت ، غوطهور غرق نشوند. سخن پایانی
ـ رسانه، عاملی مؤثر در فرهنگپذیری و انتقال ارزشها وهنجارها
و پر کردن اوقات فراغت است . رسانهها، فرصتهای تعاملات خانوادگی را از اعضای
خانواده میگیرند و فضای خانواده را به سوی فردگرایی پیش میبرند. ( اختلال
در روابط والدین با فرزندان و روابط همسران با هم). اینترنت ، در عین جذابیت ، در
صورتی که استفاده از آن بدون ملاحظات و برنامه باشد، آسیبهای روانی ، عصبی،
اخلاقی را برای کاربران به دنبال خواهد داشت .
ـ اینترنت، وسیلهای برای آموزش های رسمی ( از راه دور ) بازماندگان از تحصیل بوده
وعاملی مؤثری در جهت رفع تبعیض استفاده از اطلاعات و همسانسازی فرهنگی و آموزشی
است و رسانه های ماهوارهای با توجه به گستره و نفوذ جهانی و استفاده از کیفیت
برتر فناورانه و جذابیتهای تصویری ، عاملی مؤثرتر در انتقال ارزش ها و هنجارها و
فرهنگ غربی است .
ـ رسانه ها، از جمله اینترنت ، افراد را به صورت منفعل و پذیرنده در میآورند و
غالباً قدرت انتخاب ، تحلیل و تفکر را از بینندهها، خصوصاً کودکان و نوجوانان میگیرند.
ـ گسترش استفادة بی حد و حصر از رسانههای جدید موجب گسست فرهنگی و
تقدسزدایی از ارزشِ های دینی و ملی و میراث فرهنگی به فر جامعة ایرانی میشود.
......................................................................................................
مابع) اعزازی ، شهلا ( 1378) . خانواده و تلویزیون : مرندیز.